Khu lăng mộ Hoàng gia của triều đại Joseon

Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hiệp quốc Unesco đã công nhận Khu lăng mộ Hoàng gia của triều đại Joseon tại Hàn Quốc là Di sản văn hóa thế giới năm 2009.

Khu lăng mộ Hoàng gia của triều đại Joseon, Hàn Quốc

Khu lăng mộ Hoàng gia của triều đại Joseon là một quần thể gồm 40 lăng mộ nằm rải rác tại 18 địa điểm được xây dựng từ năm 1408 đến năm 1966. Khu lăng mộ hoàng gia này được xây dựng nhằm tưởng nhớ đến những nhân vật đã khuất thuộc hoàng tộc cũng như thể hiện sự uy quyền của dòng tộc Hoàng gia dưới thời Joseon.

Người xưa rất tinh tế khi đã chọn những địa điểm đẹp để làm nơi đặt ngôi mộ này. Những nơi này thường có đặc điểm địa hình là có một ngọn núi phía sau lưng bao bọc, quay mặt về hướng nam trước mặt những con sông, và lý tưởng nhất là có thể nhìn được những dãy núi ở đằng xa.

Dọc khu đặt các ngôi mộ là khu vực để tổ chức chức những lễ tưởng niệm và lối đi vào. Ngoài những gò mộ còn có những công trình khác cũng là một phần của khu lăng mộ, trong đó bao gồm một điện thờ bằng gỗ hình chữ T, một nhà cất giữ bia mộ, một nhà bếp hoàng gia và nhà ở của người trông nom khu lăng mộ này. Sân nền khu lăng mộ được trang trí bên ngoài với các đồ vật bằng đá vẽ hình người và động vật. Những ngôi mộ Joseon đã hoàn thành 5.000 năm lịch sử của kiến trúc lăng mộ hoàng gia trên bán đảo Triều Tiên.

Cảnh quan xung quanh Khu Lăng mộ Hoàng gia Joseon được xây dựng theo những nguyên tắc của thuật phong thủy Hàn Quốc, tạo nên một không gian tinh tế cho truyền thống văn hóa thờ cúng tổ tiên và những lễ nghi đi kèm. Những lăng mộ hoàng gia, với sự bố trí theo đúng tôn tri trật tự của các khu vực, từ những nơi trần tục đến những chốn linh thiêng, cùng với những công trình và vật thể độc đáo chính là một quần thể tạo nên tiếng vang trong lịch sử của Triều đại Joseon.

Ngôi mộ cổ nhất tại Hàn Quốc được xây dựng từ thời kỳ đồ đá đến đồ đồng, đó là lăng mộ Dolmen. Sau đó, đến thời kỳ vương quốc Shilla (thế kỷ thứ 6), hệ thống lăng mộ phát triển theo những quy tắc nhất định như: mộ có một lỗ thông ra ngoài, nền móng lăng mộ được lót bằng gỗ, đá được phủ xung quanh và trong mộ, bên trên được bao phủ bởi đất tạo thành các gò. Tiếp sau đó, những lăng mộ có sự độc đáo như: đặt 4 con hổ đá về 4 hướng của lăng mộ, trước mộ để bàn đá, lăng mộ được xây dựng trên nền đất bằng và cũng có thể trên núi... Đến thời Cao Ly (918-1392), các lăng mộ xây dựng vẫn tuân theo quy tắc dưới thời Tân La nhưng có thêm một số mới như: có các cột đèn bằng đá, các tượng đá được đặt nhiều hơn xung quanh gò đất, mỗi lăng mộ được xây dựng thêm ngôi đền hình chữ T và bia khắc...

Không chỉ có giá trị về mặt lịch sử, các lăng mộ Hoàng gia triều đại Joseon còn là những công trình kiến trúc bằng đá vô cùng đẹp với thiết kế tinh tế và quy hoạch cảnh quan hoàn hảo.

Đến thời triều đại Joseon, các lăng mộ được xây có sự nhất quán hơn, và so với các lăng mộ dưới thời Cao Ly có nhiều biến thể mới. Lăng mộ được xây dựng trên đồi, được chia thành 3 khu vực là khu vực gò đất chôn cất ở phía trên, khu vực các công trình ở giữa và khu vực cổng và các tượng đá trang trí ở phía dưới.

Khu lăng mộ Hoàng gia của triều đại Joseon được chia thành 5 giai đoạn hình thành phát triển gồm: Giai đoạn kế thừa vương triệu Cao Ly; Giai đoạn xuất hiện các nghi lễ chôn cất; Giai đoạn phát triển áp dụng cách tính phong thủy khi xây dựng; Giai đoạn xuất hiện những tượng người bằng đá; Giai đoạn các hình khắc đá trở nên phổ biến và được sử dụng nhiều trong các lăng mộ.

Có thể nói Khu Lăng mộ Hoàng gia Joseon còn là một ví dụ nổi bật cho kiến trúc quần thể được xây dựng một cách hài hòa giữa công năng sử dụng và cảnh quan xung quanh. Công trình này qua đó đã thể hiện được một giai đoạn quan trọng trong sự phát triển của văn hóa xây dựng mộ phần tại những ngôi mộ Hàn Quốc nói riêng và Châu Á nói chung.

Khu Lăng mộ Hoàng gia Joseon có một mối quan hệ trực tiếp với truyền thống sinh hoạt thờ cúng tổ tiên thông qua việc thực hiện các lễ nghi quy định. Trong thời kì của triều đại Joseon, những nghi lễ thờ cúng tổ tiên hoàng gia được tổ chức thường xuyên. Tuy nhiên đến giai đoạn cuối cùng của triều đại Joseon với những cuộc binh biến chính trị, những nghi lễ này không có điều kiện để tổ chức thường xuyên thay vào đó chúng được tổ chức hàng năm bởi Tổ chức Gia tộc Hoàng gia và người dân cũng thờ cúng riêng tại mỗi ngôi mộ hoàng gia.

Quá trình đô thị hóa đã ảnh hưởng đến cảnh quan của một số địa điểm trong khu lăng mộ này (Seolleung, Heolleung và Uireung). Đặc biệt có một giai đoạn việc xây dựng các công trình kiến trúc khác gần khu vực lăng mộ được cho phép đã làm ảnh hưởng đến môi trường cũng như cảnh quan chung của khu vực này. Tuy nhiên sau đó không lâu, những quy định pháp luật chặt chẽ cũng đã được đưa ra nhằm đảm bảo rằng quá trình phát triển của vùng đệm phải nằm trong tầm kiểm soát, tuyệt đối không được gây ảnh hưởng đến di sản. Chính vì thế mà cho đến ngày nay khu lăng mộ Hoàng Gia Seoul vẫn giữ được tính xác thực của nó mặc dù đã được sửa chữa, phục hồi, song những chức năng ban đầu của các công trình vẫn được giữ nguyên.

Hiện nay, Khu lăng mộ Hoàng gia của triều đại Joseon vẫn được quan tâm đặc biệt và là một trong những di sản thu hút khách du lịch tại Hàn Quốc.