Lâu đài Nesvizh - Di sản văn hóa thế giới tại Belarus

Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hiệp quốc đã công nhận Lâu đài Nesvizh của Belarus là Di sản văn hóa thế giới năm 2005.

Lâu đài Nesvizh là nơi ở của gia tộc Radziwill. Lâu đài nằm tại thành phố Niasvizh của Belarus. Có thể nói lâu đài Nesvizh là cái nôi của phong cách kiến trúc kết hợp giữa truyền thống phương Tây và kiến trúc mới của Trung Âu. Do đó lâu đài là minh chứng đại diện cho một giai đoạn quan trọng trong sự phát triển của kiểu xây dựng kết hợp này.

Lâu đài Nesvizh là tài sản của gia tộc Radziwill, một gia tộc quyền thế tại Belarus. Trước đó đây là tài sản của gia đình Kiszka, sau khi nhà Kiszka tuyệt tự, lâu đài được trao lại cho anh em nhà Radziwill là Mikolaj Radziwill, và Jan Radziwill. Lý do của việc trao lại tài sản này cho gia tộc Radziwill là bởi gia tộc này là một trong số những gia tộc giàu có nhất ở Litva ( thời điềm đó một số khu vực ở Belarus vẫn thuộc đất của Đại công quốc Litva). Năm 1551, văn khố của Litva cũng được dời về lâu đài này. Năm 1582, thống chế của Litva cho xây dựng thêm 1 lâu đài vuông với 3 tầng rất hoành tráng bên cạnh lâu đài. Mặc dù công trình này được xây dựng trên nền pháo đài cũ từ thời trung cổ nhưng nó đã góp phần biến kiến trúc tổng thể của lâu đài Nesvizh trở thành một kiểu kiến trúc Baroque. Việc xây dựng hoàn tất vào năm 1604 và sau đó còn tiếp tục được sửa chữa, bổ sung những chi tiết, những phần trang trí và môt vài công trình phụ khác.

Năm 1706, quân đội của Charles XII, Thụy Điển đã cướp và phá hủy các pháo đài trong khuôn viên quần thể lâu đài. Vài chục năm sau đó, gia tộc Radziwill mới mời vài kiến trúc sư danh tiếng người Đức và Ý tới để tu bổ công trình này. Trải qua nhiều lần sửa chữa và xây dựng bổ sung, cầu trúc ban đầu 3 tòa riêng biệt của lâu đài bao quanh khu vực sân vườn đã được nối với nhau thành 1 khối đồng nhất.

Trong quần thể lâu đài Neszivh có nhiều công trình nhỏ có giá trị nghệ thuật cao. Công trình phải nhắc đến đầu tiên là nhà thờ. Nhà thờ được nối với lâu đài bằng 1 đường ngang, trong nhà thờ có linh cữu của 72 thành viên gia tộc Radziwill. Nhà thờ này được kiến trúc sư người Ý - Gian Maria Bernardoni thiết kế và xây dựng từ năm 1541 tới năm 1605. Nhà thờ này là công trình kiến trúc đầu tiền ở Đông Âu được thiết kế theo kiểu có mái vòm bên trong và mặt ngoài theo phong cách baroque. Không chỉ có kiến trúc độc đáo với những phần trang trí hoành tráng, sa hoa, nhà thờ còn có vô số tác phẩm nghệ thuật phong cách baroque trong đó đặc biệt nhất là cây Thánh giá do nhà điêu khắc Venezia thực hiện năm 1583.

Hồ nước ngay bên ngoài lâu đài giúp cho công trình kiến trúc này càng trở nên hoàn hảo và là một công trình nghệ thuật có giá trị mỹ thuật cao.

Năm 1770, lâu đài Neszivh bị quân đội Nga đánh chiếm và gia tộc Radziwill bị trục xuất. Ngay sau đó văn khố của Litva được chuyển tới thành phố Sankt Peterburg. Hầu hết các công trình kiến trúc cũng như các tài sản giá trị trong lâu đài bị giới quý tộc Nga cướp và phân chia hết.

Không lâu sau khi bị cướp và lấy hết các hiện vật quý giá, quân đội Nga bỏ bê và lâu đài Neszivh dần rơi vào quên lãng với việc xuống cấp nhanh chóng.

Năm 1881, chính quyền Nga trả lại lâu đài Neszivh cho gia tộc Radziwill. Năm 1886, hoàng thân Anton Radziwill cùng vợ là Marie de Castelleane đã cho tu bổ lại nội thất bên trong lâu đài. Hoàng thân cùng vợ còn cho thiết kế thêm 1 vườn kiểu Anh trên diện tích rộng hơn 1 km2 trong quần thể lâu đài khiến cho lâu đài Neszvish lại lấy lại được vẻ đẹp hoành tráng, sa hoa thời hoàng kim của nó. Khu vườn kiểu Anh trong khuôn viên lâu đài Neszvish là một trong số ít những vườn cảnh cùng loại lớn nhất tại Châu Âu.

Đến năm 1939, gia tộc Radziwill lại một lần nữa bị trục xuất khỏi lâu đài bởi Hồng quân Liên Xô. Lâu đài từ đó được sử dụng làm nơi nghỉ ngơi, an dưỡng cho quân đội Hồng quân Liên Xô.

Năm 1994, lâu đài Neszivh được Chính phủ quyết định lựa chọn, công nhận là Khu bảo tồn văn hóa và lịch sử quốc gia.

Năm 2005, Tổ chức Unesco chính thức công nhận lâu đài là Di sản văn hóa thế giới theo các tiêu chí (ii); (iv); (vi).

Tiêu chí (ii): Quần thể kiến trúc lâu đài Neszivh của gia tộc Radziwill là cái nôi của phong trào kiến trúc kết hợp giữa truyền thống phương Tây và kiến trúc mới của Trung Âu.

Tiêu chí (iv): Quần thể kiến trúc lâu đài Neszivh là minh chứng quan trọng cho sự phát triển của một phong cách kiến trúc tại Trung Âu trong thế kỷ 16 và 17.

Tiêu chí (vi): Gia tộc Radziwill là một gia tộc lớn có tầm ảnh hưởng tới xã hội lúc bấy giờ, gia tộc này có công trong việc kết hợp các nền văn hóa tạo thành một nét văn hóa đặc trưng cho vùng.